روش‌شناسی برنامه‌ریزی انرژی

با توجه به نقش انرژی به عنوان یکی از نهاده‌های اصلی تولید، هرگونه تصمیم‌گیری در این زمینه اقتصاد کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بر این مبنا، تصمیم‌گیری در مورد آن نیازمند اطلاع از شرایط عرضه و تقاضای انرژی و پیش‌بینی و برآورد روند آنها در کنار تغییرات تکنولوژیک در عرضه، تبدیل و مصرف انرژی است. این امر یک برنامه‌ریزی جامع،گسترده و پیچیده را نیازمند است که از آن با عنوان برنامه‌ریزی انرژی یاد می‌شود. برنامه‌ریزی انرژی به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می‌شود که در سطح کلان مطالعه ارتباط متقابل بین بخش انرژی و سایر بخش‌های اقتصادی اجتماعی با تاکید بر ملاحظات زیست محیطی جهت ایجاد هماهنگی بین عرضه و تقاضا و سیستم های انرژی در مناطق مختلف در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی با ارزیابی محدودیت های سیستم انرژی است.گسترش قابل توجه روش‌های ریاضی و تکنیک های محاسبه در کنار سرعت روزافزون پیشرفت های سخت-افزاری و نرم‌افزاری رایانه‌ای و گسترش روش‌های جمع‌آوری آمار که به افزایش کمیت و کیفیت آمار و داده های دنیای واقع منجر شده است، ابزارهای مناسبی را در زمینه برنامه ریزی انرژی فراهم آورده و به بهبود آنها کمک شایانی نموده است. با توجه به اینکه ایران سهم بالایی از منابع انرژی دنیا را در اختیار دارد ولی با توجه به روند مصرف حامل‌های انرژی در مقایسه با استانداردهای جهانی و پایین بودن نرخ بازده انرژی در کشور، برنامه-ریزی انرژی در سطح ملی و محلی از الزامات سیاستگذاری بخش انرژی می‌باشد. در این مقاله ضمن معرفی ابزارها و مفاهیم اساسی در برنامه ریزی انرژی، طبقه بندی مدل های انرژی برحسب رویکرد مدل به لحاظ استقرایی یا قیاسی بودن، افق زمانی، پوشش بخشی، رویکرد مدل به لحاظ استفاده از روش‌های بهینه‌یابی یا شبیه‌سازی، سطح همفزونی و پوشش جغرافیایی مدل ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. از معیارهای دیگر طبقه‌بندی مدل‌ها می‌توان به روش‌های ریاضی مورد استفاده، شدت نیاز به داده‌ها و اطلاعات، درجه پیچیدگی مدل، و انعطاف‌پذیری اشاره کرد.